روان شناسان معتقدند علت این افسردگی روبه رو شدن با تحول بزرگی چون بارداری است. که نه تنها از جهت ظاهری خانم ها را متحول می کند، بلکه از جهت ذهنی نیز تحولات بزرگی را ایجاد می کند. و لازم است پیش از بارداری، شخص از جهت ذهنی، جسمی و روحی آمادگی لازم را داشته باشد.
آنچه در پی می خوانیم نگاهی است بر افسردگی دوران بارداری و افسردگی پس از زایمان؛ علل و شیوه درمان.
افسردگی چیست؟
افسردگی با علائمی چون احساس غمگینی، شکست، ناراحتی و کلافگی، هیجان و استرس، بی علاقگی به همه چیز و گاه همه کس مشخص می شود. در واقع بیمار با بیان این علائم، ناراحتی خود را بروز می دهد.
بسیاری از ما، شاید چند روزی از ماه را با چنین احساس های منفی روبه رو شویم. اما این علائم اگر زودگذر باشند، افسردگی محسوب نشده و نوعی تحول رفتاری خوانده می شوند. اما اگر فرد مدت زیادی با این تحولات رفتاری درگیر باشد و مشکلاتی چون احساس پوچی، عصبانیت، و احساس عجز و ناکامی نیز به آنها افزوده شود، افسردگی آغاز شده است.
افسردگی ممکن است خفیف، متوسط یا بسیار پیشرفته و جدی باشد. که متأسفانه گاه خود فرد نیز از بیماری خود آگاه نیست و با مراجعه به پزشک از آن آگاه می شود. چرا که تصور می کند این علائم طبیعی و ناشی از خستگی کار روزانه است!
افسردگی دوران بارداری و پس از وضع حمل
افسردگی دوران بارداری یا پس از وضع حمل، یکی از مشکلات رایج در میان زنان باردار است. که متأسفانه در اغلب موارد یا تشخیص داده نمی شود و یا چنان دیر تشخیص داده می شود. که راهی برای درمان وجود ندارد و مادر دچار «دیوانگی» پس از زایمان می شود. علائم افسردگی دوران بارداری و پس از وضع حمل، اندکی با علائم افسردگی معمولی تفاوت دارد. اما بسیاری از علائم نیز بین افسردگی معمولی و افسردگی دوران بارداری و پس از زایمان مشترک است. که این علائم مشترک یکی از راه های شناسایی سریع و به موقع افسردگی دوران بارداری و پس از زایمان است.
الف: افسردگی دوران بارداری
افسردگی دوران بارداری گاه از همان روزهای ابتدایی بارداری آغاز می شود. اما گاهی هم از ماه سوم به بعد بروز می کند. افسردگی دوران بارداری (PERINATAL DEPRESSION) با علائمی چون؛ خستگی ، بی خوابی ، کمپلکس ها (درگیری ها) ی روانی- احساسی به ویژه گریه کردن و زودرنجی آغاز شده و به تدریج علائم حادتری بروز می کند. که از این میان می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
– تندمزاجی و تحریک پذیری؛ به عبارتی کاهش آستانه تحمل .
– احساس غم، ناامیدی و غرق شدن و نابودی؛
– گریه کردن زیاد.
– کاهش شدید انرژی و انگیزه برای انجام امور؛
– ولع خوردن یا بی اشتهایی شدید.
– خوابیدن بیش از حد یا بی خوابی.
– کاهش تمرکز، فراموشی و مشکل در به یاد آوردن مسائل، و ناتوانی در تصمیم گیری.
– احساس بی ارزش بودن و گناهکار بودن؛ چرا که مادران می اندیشند کودکی را به دنیا می آورند. که قرار است مانند آنها با مشکلات زندگی دست و پنجه نرم کند؛ این احساس به ویژه اگر نوزاد دختر باشد بیشتر است.
– از دست دادن علاقه و اشتیاق به انجام امور منزل یا امور مربوط به خود.
– گوشه گیری و قطع ارتباط با دوستان و خویشاوندان.
– سردرد، درد قفسه سینه، تپش قلب، تنگی نفس و احساس خفگی و کلافگی؛
این علائم ممکن است همزمان با هم و یا به تدریج بروز کنند. شدت و ضعف بروز علائم، بستگی به میزان افسردگی و برخورد اطرافیان به ویژه همسر دارد.
عوامل مؤثر بر بروز افسردگی دوران بارداری
دلایل متعددی برای بروز افسردگی در زنان باردار در دوران بارداری وجود دارد. که از این عوامل می توان به تغییرات هورمونی، حوادث استرس زا و آزار دهنده در طول دوران بارداری چون مشکلات زندگی، مرگ عزیزان و… اشاره کرد.
اما ازعلل مهم ابتلا به افسردگی و یا به عبارتی علل محرک بروز افسردگی دوران بارداری می توان به این نکات اشاره کرد:
– سابقه افسردگی یا سوءاستفاده جنسی.
– سابقه بیماری عصبی یا افسردگی در میان بستگان، به ویژه بستگان درجه یک.
– بی توجهی همسر و اطرافیان به زن باردار.
– وحشت از تولد نوزاد؛ این احساس در اغلب دختران پیش از ازدواج و بارداری دیده می شود. که اگر به تدریج با ازدواج و بارداری از بین نرود، به عاملی جهت بروز افسردگی دوران بارداری تبدیل می شود.
– مشکلات ازدواج، به ویژه مشکلات عاطفی و اقتصادی.
– سن پایین مادر. دخترانی که در سن پایین ازدواج می کنند و باردار می شوند، به ویژه اگر تحصیلات مناسبی نیز نداشته باشند، به سرعت به افسردگی دچار می شوند.
– ازدواج، به اجبار والدین، و بی علاقگی به همسر.
لزوم درمان افسردگی
پژوهش ها نشان می دهد افسردگی مادر در دوران بارداری و پس از آن، اثرات نامطلوبی را در جنین و نوزاد ایجاد می کند. که از آن جمله می توان به وزن بسیار پایین نوزاد در دوران جنینی و هنگام تولد، نارس بودن نوزاد، نقص مادرزادی، مشکلات گفتاری چون تأخیر در تکلم، لکنت زبان، ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران به ویژه پس از آغاز دوران مدرسه، مشکلات رفتاری، گوشه گیری، شب ادراری، کابوس های شبانه و … اشاره کرد.
و کلام آخرین این که:
همسران زنان باردار مهمترین وظیفه را در قبال آنها دارند. روان شناسان معتقدند بسیاری از بیماران افسرده به ویژه زنان باردار به دلیل بی توجهی یا کم توجهی اطرافیان به خصوص همسرانشان به افسردگی دچار می شوند.
